I - ĐẠI CƯƠNG:
1/ Định nghĩa:
Zôna là một bệnh do virus có ái tính với TK gây nên, dân gian gọi là bệnh giời leo, là một trong những bệnh chỉ điểm của nhiễm HIV/AIDS.
2/ Căng nguyên bệnh sinh:
- Do Varicella-Zoster Virus(VZV) thuộc nhóm Herpes gây nên, về kháng nguyên và khả năng phát triển trên các tổ chức phôi của người thì Virus này giống Virus thủy đậu nên được xếp vào Virus thủy đậu.
- Cơ chế :VZV ở trạng thái tiềm ẩn, khu trú ở , rể, hạch cảm giác, khi gặp điều kiện thuận lợi(chấn thương thần kinh hoặc thể chất, có thai, điều trị phóng xạ, suy giảm MD) thì tái họat động gây bệnh zôna. VZV gây tổn thương bao Myelin TK cảm giác gây đau( không gây tổn thương TK vận động)
II - TRIỆU CHỨNG:
1/ Lâm sàng:
- Triệu chứng chung(tiền triệu): mệt mỏi, sốt nhẹ, cảm giác đau, rát vùng da tổn thương.
- Vị trí tổn thương: Thường ở một bên cơ thể, phân bố dọc theo hướng đi của dây thần kinh, xuất hiện ở 2 bên đối với những BN co SĐK kém, BN suy giảm MD,
- Tổn thương cơ bản: Lúc đầu là mảng da đỏ hơi cao hơn mặt da, sau vài giờ xuất hiện các mụn nước, phỏng nước, to bằng hạt đậu xanh, số lượng một vài cho đến vài chục phỏng nước tạo thành đám trên mảng đỏ da, phỏng nước căng bóng, khó vỡ, sau 10-15 ngày phỏng nước xẹp dần bong vẩy tiết, khi khỏi để lại sẹo bạc màu có viền hơi sẫm.
- Đau rát, bỏng buốt kéo dài, cả khi dã thành sẹo ( đau sau zona)
- Hạch bạch huyết lân cận có thể sưng đau.
III - CÁC THỂ LÂM SÀNG:
1/. Các thể lâm sàng.
Vị trí tổn thư ơng là yếu tố tốt nhất để chẩn đoán, thư ờng một bên của cơ thể dừng đột ngột ở đ ường giữa, dọc theo đư ờng phân bố thần kinh (cá biệt mới có những mụn n ước lạc lõng).
+ Zôna liên sư ờn và ngực bụng th ường 1/2 ngư ời có khi lan xuống một bên cánh tay ( ngực, cánh tay).
+ Zôna cổ ( đám rối cổ nông) và cổ cánh tay có tổn thư ơng ở cổ, vai, mặt ngoài chi trên.
+ Zôna gáy cổ : có tổn th ương ở gáy, da đầu, vành tai.
+ Đôi khi gặp zôna hông, bụng, sinh dục, bẹn, x ương cùng, ụ ngồi, đùi, cánh tay...
+ Đối với thần kinh sọ não: hay bị nhất là ở dây III.
+ Zôna mắt ( nhánh mắt của dây thần kinh III) gây tổn th ương ở trán, mi trên dọc trong mắt, cánh mũi, kể cả niêm mạc mũi... đặc biệt nghiêm trọng có thể gây biến chứng mắt từ viêm màng tiếp hợp gây chảy nư ớc mắt đến viêm giác mạc, viêm mống mắt, dẫn dến loét giác mạc, rối loạn đồng tử, teo gai... Zôna này rất đau có thể để lại sẹo quanh hốc mắt dai dẳng.
+ Zôna hàm trên và dư ới ngoài vùng da tư ơng ứng còn có cả tổn thư ơng niêm mạc miệng, họng.
+ Zôna hạch gối ( RamsayHant) có tổn th ương ở vành tai, kèm theo rối loạn cảm giác 2/3 trư ớc lư ỡi, rối loạn nghe, đôi khi liệt mặt một bên, nhức và đau như ng thoáng qua.
+ Zôna đầu: tổn thư ơng nhiều dây thần kinh sọ não, hạch não tuỷ, có khi tổn thư ơng cả não.
2/ Các thể lâm sàng đặc biệt:
- Zôna lan tỏa.
- Zôna tổn thương có bọng máu.
- Zôna kéo dài nhiều tháng.
- Zôna tổn thương thần kinh sọ não( dây 3, 7).
IV - CHẨN ĐOÁN:
1/ Chẩn đoán xác định:
- Chủ yếu dựa vào triệu chứng lâm sàng
- Tổn thương ở một bên cơ thể, dọc theo sự phân bố dây thần kinh.
- Phỏng nước căng, khó vỡ tập trung thành từng đám
- Đau rát, bỏng buốt.
- Có hạch khu trú địa phương.
2/ Chẩn đoán phân biệt:
- Bệnh Duhrinh-Brocq: tổn thương đa dạng ( ban đỏ, phỏng nước, sẹo), gặp ở nhiều lứa tuổi, phỏng nước căng, bệnh tái phát nhiều lần, DH NiKosky(-)
- Viêm da do côn trùng: thường do các côn trùng bay vào ban đêm( con thiêu thân), tổn thương thành từng vệt ở mặt, cổ, tay, mình( do đập, miết tay). Không phân bố theo hướng đi của dây thần kinh, Mụn nước, phỏng nước đau rát, có thể cả 2 bên cơ thể.
V - ĐIỀU TRỊ:
1/ Điều trị căn nguyên: thuốc kháng virus
- Trong tuần đầu: có chỉ định dùng Acyclovir hoặc Rovirak
Acyclovir 200mg x 5v/24h x 7 ngày, uống mỗi viên cách nhau 4h
- Nếu muộn hơn 1 tuần thì dùng Acyclovir không có tác dụng
2/ Điều trị triệu chứng:
*Giảm đau:
+Non- Steroid: Viên số 2, Paracetamon, Efferangan
+Neurontin 300mg x 2-4viên/24h x 20-30 ngày( Giảm đau thần kinh)
+Lyrica: 75mg; 150mg;300mg
- TD:Có tác dụng giảm đau nhanh ( điều trị đau thần kinh cho người > 18 tuổi)
- LL&CD: 75mg x 2-4v/24h
+ Amitriptylin 2,5mg x 1-2viên /24h( thuốc chống trầm cảm)
*Tại vị trí tổn thương:
+ Hồ n ước, dung dịch thuốc màu như xanh metylen ; cestellani timethyl nếu có nhiễm khuẩn.
+ Bôi kem Acyclovir
Thuốc sát trùng chống viêm Yarish khi có viêm nhiễm.
+ Chú ý: chỉ dùng kháng sinh khi có viêm nhiễm.
Chỉ dùng Corticoid liều nhỏ khi có viêm nhiễm và đau sau zôna, bệnh nhân già yếu.
* Vitamin B1,B6, B12
* An thần
3/ Đơn tham khảo:
1. Acyclovir 200mg x 5v/24h x 7 ngày
2. Neurontin 300mg x 2-4viên /24h x 20-30 ngày
3. Vitamin 3B x 2v/24h
4. Seduxen 30mg x 1v uống tối
5. Bôi kem Acyclovir + Yarish
- Trong tuần đầu: có chỉ định dùng Acyclovir hoặc Rovirak
Acyclovir 200mg x 5v/24h x 7 ngày, uống mỗi viên cách nhau 4h
- Nếu muộn hơn 1 tuần thì dùng Acyclovir không có tác dụng
2/ Điều trị triệu chứng:
*Giảm đau:
+Non- Steroid: Viên số 2, Paracetamon, Efferangan
+Neurontin 300mg x 2-4viên/24h x 20-30 ngày( Giảm đau thần kinh)
+Lyrica: 75mg; 150mg;300mg
- TD:Có tác dụng giảm đau nhanh ( điều trị đau thần kinh cho người > 18 tuổi)
- LL&CD: 75mg x 2-4v/24h
+ Amitriptylin 2,5mg x 1-2viên /24h( thuốc chống trầm cảm)
*Tại vị trí tổn thương:
+ Hồ n ước, dung dịch thuốc màu như xanh metylen ; cestellani timethyl nếu có nhiễm khuẩn.
+ Bôi kem Acyclovir
Thuốc sát trùng chống viêm Yarish khi có viêm nhiễm.
+ Chú ý: chỉ dùng kháng sinh khi có viêm nhiễm.
Chỉ dùng Corticoid liều nhỏ khi có viêm nhiễm và đau sau zôna, bệnh nhân già yếu.
* Vitamin B1,B6, B12
* An thần
3/ Đơn tham khảo:
1. Acyclovir 200mg x 5v/24h x 7 ngày
2. Neurontin 300mg x 2-4viên /24h x 20-30 ngày
3. Vitamin 3B x 2v/24h
4. Seduxen 30mg x 1v uống tối
5. Bôi kem Acyclovir + Yarish
BS. Nguyễn Văn Thanh
http://tailieu.vn/xem-tai-lieu/benh-shingles.70301.html
http://tailieu.vn/xem-tai-lieu/benh-shingles.70301.html
-----------------------------------
Giảng Đường Y Khoa
Không có nhận xét nào:
Đăng nhận xét